هر آنچه که باید در مورد زیره بدانیم؟

هر آنچه که باید در مورد زیره بدانیم؟

 

• نام فارسی : زیره
• نام عربی : کمون ارمنی
• نام انگلیسی : Carawey

تاریخچه زیره

زیره سیاه از ادویه ای است که انسان های ماقبل تاریخ آن را مصرف می کرده اند. زیره را در خانه های دریاچه ای که مردم ماقبل تاریخ در آن سکونت داشته اند پیدا کرده اند. یونانی های و رومیان از خواص آن بی اطلاع بوده اند ولی آن را مصرف می کرده اند. ابن بیطار طبیب عرب آن را می شناخته و مصرف آن را برای دفع نفخ شکم تجویز می کرده است.

سنت هیلاگارد خواص و مزایای زیادی برای زیره تشخیص داده و عقیده داشته است که زیره نفخ شکم را برطرف کرده و خروج ادرار را زیاد می کند. کرم های روده را دفع کرده و معده را تقویت می کند و تب را از بدن دور می سازد. در انگلستان زیره شهرت زیادی دارد چنانکه شکسپیر در یکی از داستان هایش، پهلوان داستان را دعوت می کند که سیب درختی را با زیره بخورد تا نفخ شکم خلاص یابد.

گیاه این ماده از گیاهان قدیمی است که در روزگاران کهن بشر آن را شناخته است و از اوایل قرون وسطی کشت آن در اروپا ابتدا در سیسیل و جنوب جزایر اسکاندیناوی آغاز شده است. در کتابهای سنتی گیاهی آلمانی که در قرن 12 میلادی منتشر شده است در همه آنها از این گیاه با نام Cumich نام برده شده است.

گیاه شناسی

زیره گیاهی دوساله بی کرک، ارتفاع گیاه حدود 50 سانتی متر است. دارای ریشه دوکی شکل و ساقه تو خالی و شیاردار می باشد. برگهای آن سبز با بریدگی و تقسیمات دو مرتبه ای به طوری که به صورت نوار نخی مانند در می آید. گلهای آن سفید رنگ به صورت چتر مرکب در انتهای ساقه ی گل دهنده ظاهر می شوند که مورد استفاده زنبور عسل قرار می گیرد. میوه بیضوی ( که به اشتباه دانه گفته می شود ) به اندازه دو میلی متر و هلالی شکل و دارای 5 خط برجسته است. به رنگ قهوه ای یا قهوه ای مایل به زرد است بوی آن بسیار معطر، مطبوع، قوی و طعم آن تند، کمی سوزاننده و معطر است.

←پیشنهادات ویژه: کرکاش برای سردرد

قسمتهای مورد استفاده این گیاه میوه آن می باشد. زمان جمع آوری این گیاه هنگام رسیدن میوه هایش می باشد:

• گونه های مختلف این ماده
• زیره سیاه اروپایی
• زیره کرمانی
• زیره سبز
• زیره سیاه قفقازی
• زیره الوندی

ترکیبات شیمیایی

مقدار قابل ملاحظه ای مواد پروتئینی موجود است و در حدود 4 – 5 درصد اسانس روغنی فرار دارد. هر دو نوع زیره سیاه و سبز حاوی پتاسیم، فسفر، منیزیم، کلسیم و سدیم هستند و دارای مقداری قابل توجهی آخن و کمی هم روی، سرب، منگنز و سلنیوم می باشند. زیره سرشار از ویتامین A ، ویتامین های C ; E ; B  و ریبوفلاوین است. زیره دارای کالری نیز می باشد و 100 گرم از آن 370 کیلو کالری انرژی دارد

زیره دارای تانن، روغن رزین و اسانس است. اسانس زیره را از تقطیر میوه له شده تحت اثر بخار آب بدست می آورند. این اسانس مایعی است بیرنگ که در اثر ماندن ابتدا برنگ زرد و سپس قهوه ای رنگ می شود. باقیمانده یا تفاله میوه آن پس از عمل تقطیر نیز به علت دارا بودن مواد از ته نسبتا فراوان، کود بسیار خوبی برای زراعت است. اسانس زیره شامل نوعی ترپن به نام کارون، دی هیدروکاروئول، دو نوع ستن، یکی کاروون است و دیگری دی هیدروکاروون است. قسمت اصلی زیره را کارون و لیمونن تشکیل می دهند که در آن مقدار کارون معادل 50 تا 60 درصد و لیمونن در حدود 30 درصد می باشد. اسانس زیره را باید در شیشه های دربسته، در محل خنک و دور از نور و روشنایی نگهداری کرد. بوی زیره مربوط به آلدئیدی بنام کومینول است. مقدار کومینول در زیره بسته به محل کشت آن بین 30 تا 50 درصد است.

بوی زیره مربوط به آلدئیدی بنام کومینول است. مقدار کومینول در زیره بسته به محل کشت آن بین 30 تا 50 درصد است.

←پیشنهادات ویژه: خرید کرم ضد جوش و جای جوش

خاستگاه و پراکنش جغرافیایی

زیره در نواحی شمال ایران مانند مازندران، جنگل کندوان و گیلان، مرکز ایران و بیشتر در مناطق جنوبی کشور رویش دارند. بیشترین زیره در ایران، در شهر کرمان رشد می کند. این گیاه در نواحی گرم اروپا، آسیا، هیمالیا، جنوب ایران و آفریقا می روید.

این گیاه به صورت خودرو در افغانستان، ایران، ازبکستان، تاجیکستان، ترکیه، مراکش، مصر، هند، کوبا، سوریه، مکزیک و شیلی رشد می کند. در فلسطین به صورت خودرو رشد نمی کند اما در زمان گذشته در آنجا زراعت می گردید.

روش کشت و تکثیر زیره

خاک مناسب برای کشت زیره، خاکهای رسی کمی سبک که قابل نفوذ و پرقوت و غنی از مواد آلی باشند. بذر زیره را در زراعتهای خطی می کارند. در زراعت دوساله زیره، برای اینکه حداکثر استفاده از زمین بشود گیاه زیره را با گیاه دیگری که در سال اول می رسد و برداشت می شود نظیر خشخاش، خردل، لوبیا، شبدر سفید یا گشنیز می کارند.

گلهای زیره معمولا در اردیبهشت سال دوم ظاهر می شود و تقریبا 2 ماه بعد میوه آن که زیره است، می رسد و همین که تقریبا تمام میوه ها به رنگ قهوه ای در آمد برداشت محصول باید با احتیاط آغاز شود. اگر برداشت زودتر انجام شود بهتر است تا اینکه دیر انجام شود تا اینکه دیر انجام شود زیرا در صورت دیر شدن چترهای میوه خشک شده و در موقع برادشت می ریزند که قسمتی از محصول هدر می رود. بهتر است برداشت محصول صبح زود و وقتی که هنوز شبنمها روی بوته ها هستند، انجام شود به خاطر اینکه دانه کمتر می ریزند. پس از برداشت، شاخه های میوه دار را روی هم دسته کرده و به مدت 15 تا 20 روز در محل کوبیدن می گذارند تا رسیدن میوه ها کامل شود و پس از آن کوبیده و بوجاری می نماید. کاه و کلش آن پس از برداشت، علوفه خوبی برای گاو شیرده می باشد.

زیره از دیدگاه طب سنتی

نام متداول گیاه زیره در طب سنتی، زیره کوهی یا زیره کرمانی با نام علمی از تیره چتریان بدست می آید. بسیاری از منابع زیره سیاه را گونه دانسته اند که گونه رسمی در دنیا است. زیره سیاه بعنوان عطر و طعم دهنده، بادشکن و ضدعفونی کننده مصرف سنتی دارد. به عربی به آن کمون می گویند و بهترین اقسام آن کرمانی تازه است. طبیعت آن در دوم، گرم و در سوم، خشک است. جهت تقویت معده و دفع نفخ و ریح و تحریک آروغ و اشتها و هضم غذا است. مضر ریه، مصلح آن کتیرا است. در هر حال خوردن و بکار بردنش رنگ و رو را صفا دهد اما اگر زیاده از حد معین باشد رنگ زردی را بدنبال دارد.

←پیشنهادات ویژه: مقل ازرق

زیره را با نمک در دهان بخایند و آب دهان را که حاصل این آمیزه است در چشم چکانند مانع چسبیدن می شود. زیره را با روغن زیتون و آرد باقلی برای فرو نشاندن آماس خایه، خرد کردن سنگ و به ویژه آگر زیره بیابانی باشد علاوه بر فوائد بالا در معالجه چکمیزک و خون شاشیدن و پیچ و درد روده و باد کردگی مفید است.

در هندوستان تخم زیره سیاه را به عنوان بادشکن، مقوی معده و برای افزایش ترشح شیر می خورند.طبق نظر حکمای طی سنتی زیره سیاه یا زیره کرمانی یا کرومایا از نظر طبیعت خیلی گرم و خشک است.

تحلیل برنده و باز کننده انسداد، خشک کننده، لطیف کننده، قابض و برطرف کننده بادهای غلیظ می باشد. اگر با سر که بسایید و بو کنید یا در بینی فتیله کنند خونریزی بینی را قطع می کند. اگر زیره را در سرکه خیسانده بعد برداشته و در آفتاب خشک کنید و بکوبید برای رفع ویار خاک خوردن در زنان باردار مفید است.

اگر صورت را با آن بشویند زیبا شود. گرمی بخش، بدشکن، بادزا، تکه کننده، خشکاننده و گدازنده است. اگر با موم و روغن گل و روغن زیتون و آرد باقلی، یا تنها با روغن زیتون، یا با روغن زیتون و عسل مرهم گردد آماس رگهای بیضه را فروشاند. اگر با سرکه آمیخته با آب بخورند داروی تنگ نفسی است. این ماده عموما و بویژه زیره بیابانی که تخمش شبیه تخم سوسن است سوپ شود برای معالجه زخمها و بهبودی بخشیدن بسیار سودمند است. افشره زیره بیابانی با آب عسل شکم را روان می سازد. زیره سبز اسهال می آورد اما زیره کرمانی قابض است. گیاه زیره بیابانی صفرا و بول را سرازیر می کند. اگر زیره را بسایند و با سرکه قاطی کنند و ببویند یا اینکه فتیله آلاییده به زیره را در سوراخ بینی کنند خون دماغ قطع می شود. چنانچه زیره را پودر کنند و با روغن زیتون بیامیزند و در چشم چکانند ناخنه (پتریژیون) را از بین می برد و بر لکه های سیاه خونی زیر چشم چکانند بسیار نافع است. افشره زیره بیابانی دیده را جلا می دهد و همچون دود اشک از چشم می ریزد و همین افشره را با داروهای بر کندن موی چشم قاطی می کنند و نمی گذارند دیگر موی روید ( ابن سینا )

زیره در احادیث و روایات

به نقل از عبد الرحمان بن کثیر: در مدینه بیمار شدم و به اسهال، گرفتار آمدم. امام صادق علیه السلام، برایم آرد گاورس نسخه کرد و مرا فرمود که آرد گاورس بگیرم و با آب زیره بخورم. این کار را کردم و اسهالم متوقف شد و بهبود یافتم. (الکافی)

• به نقل از محسن وشاء: نزد امام صادق علیه السلام از درد کبد، اظهار ناراحتی کردم. امام علیه السلام، ر گزنی را خواست و او پای مرا رگ زد. همچنین فرمود: << برای درد پهلو، آب زیره کوهی بنوشید >> ( مکارم الاخلاق )

اثرات فارماکولوژیکی و درمانی زیره 

• روغن چرب میوه زیره سبز اثر ضد میکروبی دارد میوه آن دارای اثر ضدنفخ، محرک، ضد درد گالاکتوژن ضد اسپاسم مدر و افزایش دهنده میل جنسی است.
• در زیره کرمانی کومین آلدئید موجود در اسانس اثرات ضد قارچ ضد باکتری و ضد لارو دارد.
• برای تحریک معده و دفع بادها بسیار نافع است و از خواص آن این است که نفخ و گاز را تحلیل می برد.
• معده را گرم می کند و مقوی آن است و آروغ ایجاد می کند و اشتها را تحریک می نماید.
• یک قاشق چایخوری زیره را با کمی انیسون در یک لیوان بجوشانید و مصرف کنید یا این ماده را کوبیده با قند در دهان بریزید، درد شکم را ساکت می کند.
• اگر این ماده را با ریشه افسنتین، مرزنگوش، بابونه و جنتیانای زرد در یک لیتر آب به مدت ده دقیقه جوشانده و پنج دقیقه دم کرده، هروز صبح ناشتا و شب یک فنجان از آن میل شود، معده را تقویت می کند.
• استشمام زیره سبز و یا ریختن آن در بینی برای جلوگیری از خونریزی بسیار مفید است.
• از قطره های زیره سبز به تنهایی و یا همراه با روغن زیتون برای خونریزی چشم و زخم چشم و ناخنک برای شچم استفاده می شود که مانع چسبیدن چشم می گردد.
• مضمضه زیره سبز برای تسکین درد دندان مفید است.
• اگر همراه با روغن زیتون استعمال شود قاطع حیض می باشد و ترشحات قاعده را بند می آورد
•  بادشکن، مقوی معده و افزایش دهنده ترشح شیر است.
• زیره مقوی بدن می باشد.
• عرق ضد چاقی، بسیار لطیف کننده، ضد تنگی نفس، نیرودهنده، هضم کننده غذا، تصفیه خون، رفع ناراحتی های روده، ضد نفخ معده می باشد.
• مخلوط اسانس زیره و روغن بادام را برای رفع دل پیچه، بر روی شکم اطفال می مالند.
• مانع ترش شدن غذا می شود و بادهای کلیه و مثانه را دفع می کند.
• در اندونزی در شهر مالی، برگ های گیاه را با سیر مخلوط و کاملا له کرده و روی پوست ملتهب و مبتلا به اگزما استفاده می کنند.
• در هندوستان تخم زیره سیاه را به عنوان بادشکن، مقوی معده و برای افزایش ترشح شیر می خورند.
• اگر 14 گرم آن با 35 گرم روغن زیتون تا یک هفته خورده شود برای استسقا مفید است و اگر در سرکه خیسانده و خورده شود برای اشخاص گرم مزاج مفید است.
• در شبه جزیره مالایا زیره سیاه یکی از 9 گیاه است که همه را با هم کوبیده و نرم کرده در یک جوشانده در فواصل و بتدریج به زائو در دوران پس از وضع حمل می دهند.
• اگر در دم کرده این ماده بنشینید برای تسکین دردهای رحم نافع است.
• در دامپزشکی برای رفع قولنج ها، اسپاسم های معده، بی اشتهایی و کم شدن مقدار شیر دامها مانند گاو استفاده بعمل می آورند.
• برای تقویت بنیه پس از زایمان مصرف می شود.
• جویدن مقداری آن برای از بین بردن بوی بد دهان، بوی سیر و بوی پیاز بسیار مفید است.

 

←پیشنهادات ویژه: خرید جینکو

 

موارد احتیاط یا منع مصرف زیره 

زیره سبز مضر ریه است و برای رفع عوارض آن خوردن کتیرا توصیه می شود. همچنین باعث کاهش قند خون می شود بنابراین در مصرف توام با داروهای کاهنده قند خون باید احتیاط شود.

زیره سیاه برای ریه مضر است و در این صورت باید با عسل و آویشن خورده شود. برای کلیه نیز مضر است و باید با کتیرا خورده شود.

زیره کوهی برای اشخاص گرم مزاج مضر است و باید همراه با سرکه مصرف شود، به علاوه برای مثانه مضر است و باید با رازیانه و تخم خیار خورده شود. مصرف بیش اندازه این ماده در رژیم های لاغری برای سلامت مضر می باشد. جهت تعدیل عوارض و افزایش اثر در رژیم های لاغری بهتر است همراه لیمو ترش مصرف گردد. همچنین افرادی که به اسانس های گیاهی حساسیت دارند باید در استفاده از یره احتیاط کنند و برای مصرف آن با متخصص مشورت کنند. به رغم تمام خواصی که این ادویه دارد اما باید توجه داشته باشید که در مصرف آن زیاده روی نکنید زیرا رنگ رخسار را زرد می کند.

باعث کاهش قند خون شده لذا در مصرف توام با داروهای کاهنده قند خون باید احتیاط شود.

ممنوعیت مصرف آن در دوران بارداری گزارش نشده است.

در این مقاله عطاری آنلاین من دو سلام در مورد زیره صحبت کردیم در مورد خواص و تاریخچه آن ها صحبت کردیم. برای آشنا با ما اینستاگرام من دو سلام را دنبال نمایید.